Մինչ փետրվարի 25-ին բուռն բողոքի ցույցեր էին բռնկվում երևանում, հանդիսատեսը շտապում էր ՀԵՆՐԻԿ ՄԱԼՅԱՆԻ անվան թատրոն՝ մեկ անգամ ևս վայելելու Պարոնյանի «ԱՏԱՄՆԱԲՈՒՅԺԸ… ՆՈՐԷ՞Ն» բեմադրությունը:
Նույն երեկոյան ՊԵՏԱԿԱՆ ԿԱՄԵՐԱՅԻՆ ԵՐԱՇՏԱԿԱՆ ԹԱՏՐՈՆ-ում ներկայացվեց առաջնախաղ ՝ Մարկ Կամելոտտի-ի «ՍԵՐ ՖՐԱՆՍԻԱԿԱՆ ՁևՈՎ» ներկայացումը, որը կրկնվեց փետրվարի 26-ին, չնայած այն մեծ ցույցերին, որոնք շարունակվում էին անցկացվել հենց թատրոնի հարևանությամբ:
Թատերասերներով լի էր դահլիճը՝ հաշվի չառնելով քաղաքում տիրող անկարգությունների արդյունքում ստեղծված խառնաշփոթ խցանումները։
Ինքս ներկա եմ եղել «Սեր ֆրանսիական ձևով»- ի երկրորդ ներկայացմանը և ականատես եմ եղել, թե ինչպես է հասարակությունը մեկուկես ժամ անընդմեջ վայելում տիպիկ ֆրանսիական չարաճճի կատակերգությունը։ Ոմանց կարող է թվալ, թե նման երևույթը ինչ-որ չափով անլուրջ է՝ թեթև «զվարճանք»:
Այնուամենայնիվ, իմ տպավորությամբ, բուն «ֆարսը» թատրոնի պատերից այն կողմ էր կատարվում… փողոցում: Տեր և տիկին Չաուշեսկուի մահապատիժը ներկայացվեց հենց կողքի Բաղրամյան փողոցում, արժանանալով ցուցարարների «զվարճանքին»: Գուցե այդ տեսակ սև հումորը ոմանց դուր է գալիս:
Տարբեր կյանքեր զուգահեռ փողոցներում … Մի կողմում՝ քաոս և ատելություն, մյուս կողմում՝ կյանքի և սիրո տոն:
«Սեր ֆրանսիական ձևով»- ի բեմադրիչն է Կարապետ Քարաջյանը, ով անցյալ տարի հաջողությամբ խաղաց իմ Ալան Էյկբորնի «Bedroom Farce» բեմադրության մեջ (ի դեպ այդ ներկայացումը վերաբացվելու է մարտի 5-ին նույն` կամերային երաժշտական թատրոնում): Այս իր պաշտոնական դեբյուտն էր որպես բեմադրիչ, և նա կարողացավ պահպանել արագ տեմպը՝ որը խորհրդանշականորեն բնորոշ է ֆրանսիական կատակերգություններին:
Ուրախ էի տեսնել, թե ինչպես են փայլուն կերպով գործադրվում փարիզյան տեմպն ու դինամիկան, ինչը ես չէի նկատել Հայաստանում, երբ մի քանի տարի առաջ իսկական ֆրանսիական ժանրի Սաշա Գիթրիից մի պիես բեմադրեցի, ինչպես նաև խելահեղորեն սրընթաց «ԱՏԱՄՆԱԲՈՒԺԸ»։
Քարաջյանը կարողացել էր նաև լիովին օգտագործել իր երիտասարդ դերասանների ֆիզիկական հատկությունները և նրանց մարմնամարզական/գեղագիտական պլաստիկան, ինչն այնքան հատուկ է Պետական կամերային երաժշտական թատրոնի խմբին:
Այնքան թարմացնող և հուսադրող էր տեսնել, թե ինչպես է նոր սերունդն ազատվել անցյալի «ավանդական-հայկական» տաբուներից և հնաբույր ամոթխածություններից՝ մարմնի և մտքի այդպիսի ժամանակակից ազատությամբ, ֆիզիկական հանդգնությամբ, և բոլորովին չի վախենում կրկեսային անսանձությունից:
Երիտասարդ և խանդավառ դերասանական կազմը ներառում է խելահեղ և գրավիչ դերասանների մի փունջ՝ Հայկ Պետրոսյան, Արթուր Պետրոսյան, Գևորգ Վարդանյան և ծիծաղաշարժ ու գիժ (և շատ սեքսուալ) դերասանուհիներ՝ Արևիկ Ավետիսյան, Լաուրա Թորոսյան և Անի Նիկոյան:
Թեթև ժամանցի ծարավը ակնհայտ էր ինչպես բեմում այնպես էլ դահլիճում:
Եթե ընթերցողը դեռ մտածում է, որ սա մի թեթևամիտ ժամանց էր ի տես այն բանի ինչ հիմա տեղի է ունենում Հայաստանում, ես հակառակ տեսակետն եմ պնդում և ասում, որ դա կենսական և հիմնարար անհրաժեշտություն է, որը պետք է վայելի կառավարության լիակատար աջակցությունը:
Այս առիթով թույլ տվեք ինձ նշել ընդամենը երկու քննադատություն: Սա չի վերաբերում միայն այս ներկայացմանը, ոչ էլ մասնավորապես այս խմբին:
Հայկական ժամանակակից բեմը նկատելիորեն տառապում է ձայնի և խոսքի մշակույթի պակասից: Խոսքի էթիկան հիմնականում բավականին թույլ է, և հասարակությունը հաճախ նախադասությունները ավելի շուտ գուշակում է, քան պատշաճ կերպով լսում և հասկանում։ Հանդիսատեսը ոչ միայն պետք է ամբողջությամբ հասկանա տեքստը, այլև խուսափի միմյանց հարցնելուց «ի՞նչ ասաց»: Միգուցե հանդիսատեսն էլ է մեղավոր, որ այս ոլորտում պակաս պահանջատեր է:
Նա կարծես սովորել է հեռուստատեսային հաղորդումներին, որոնց ընթացքում երբեմն երկխոսություններ լսելն այնքան էլ անհրաժեշտ չէ: Բայց չէ՞ որ ի վերջո, թատրոնում, խոսքի արվեստին տիրապետելը ամենաէական արհեստն է: Հուսով եմ, որ շուտով այս թերությունը ևս կշտկվի:
Երկրորդ, առավել վտանգավոր խնդիրն այն է, որ հանդիսատեսի մեծ մասը դեռ դիմակ չի կրում, մինչ կատարողները վտանգում են իրենց կյանքը բեմում` նրանց մի քանի ժամ արվեստ և մշակույթ պարգևելու համար։
Կենդանի արվեստի կատարողները պետք է համարվեն բարձր ռիսկային աշխատանքի մարդիկ, ուստի առողջապահության նախարարության կողմից տեստավորումների համար պետք է վայելեն լիովին անվճար աջակցություն։ Նրանք պետք է նաև համարվեն առաջնային խոցելի խմբեր, ինչպիսիք են բժիշկները և բժշկական անձնակազմի անդամները՝ երբ կորոնավիրուսի դեմ պատվաստումը հասնի Հայաստան:
Ինչ մնում է հայ հանդիսատեսին, ապա ես կարող եմ ասել, որ նրանք պետք է դադարեն իրենց անպատասխանատու երեխաների պես պահել, կրեն դիմակ, որպեսզի իշխանությունները չպատժեն նրանց, հետ խլելով նրանցից իրենց նվիրված գեղեցիկ խաղալիքը` հերթական անգամ փակելով թատրոնների դռները:
«Սեր ֆրանսիական ձևով»- ը բեմանկարել է Մերի Արեյանը, պարերի մարզիչն եղել է` Նակա Միրզոյանը, իսկ երաժշտական ձևավորումը` պատկանում է բեմադրիչին:
Շնորհավորում եմ բոլորին հետաքրքիր ու հաճելի բեմադրության համար, մաղթում եմ, որ այս կարևորագույն աշխատանքը շարունակություն ունենա։
Հեղինակ՝ Ժիրայր Բաբազյան
