Դեռ 2000-ականներից, երբ «Հայֆիլմ» կինոստուդիան Հայաստանի միակ լիարժեք գործող ֆիլմարտադրող կառույցն էր, «Կինոյի մասին» օրենքներ անընդհատ մշակվել են, այդ օրենքի անհրաժեշտության մասին միշտ խոսվել է, բայց բոլոր նախաձեռնություններն այդպես էլ ավարտին երբեք չեն հասցվել: Խնդիրը հիմնականում թերություններն են եղել:
Կինոճարտարագետ, «Հայաստանի անկախ կինոգործիչների համայնք» ՀԿ (ԻՖԿԱ) հիմնադիր անդամ Սաթիկ Ստեփանյանի դիտարկումն է, որի հետ զրուցել ենք ներկայացված օրենքի նոր նախագծի, այնտեղ մատնանշված հիմնախնդիրների ու կինոյի ոլորտում առկա իրավիճակի մասին: Խոսելով նախագծի ստեղծման նախապատմության մասին՝ մեր զրուցակիցը նախ նշեց. «2019 թ. մայիսին ԻՖԿԱ-ն Ազգային ժողովի կրթության, գիտության, մշակույթի, սփյուռքի, երիտասարդության և սպորտի հարցերի մշտական հանձնաժողովի հետ հուշագիր կնքեց, որի նպատակը ոլորտային խնդիրները բարձրաձայնելու ու լուծումները գտնելու հարթակ ստեղծելն էր:
ԱԺ-ում «Կինոյի մասին» նախագիծ մշակելու նախաձեռնության մեկնարկից հետո կազմակերպվեցին խորհրդարանական լսումներ, բոլոր շահագրգիռ անձանց ու կազմակերպություններին տրվեցին ժամկետներ՝ «Կինոյի մասին» օրենքի նախագծի տարբերակներ ներկայացնելու համար: Օրենքի նախագծի տարբերակները, որոնք պետք է ներկայացվեին, հետագայում պետք է մեկտեղվեին, այսինքն, մշակվեին ու ներկայացվեին որպես մեկ ընդհանուր պատկերացում կինոյի ոլորտի մասին՝ օրենքի կարգավորման համատեքստում:
ԻՖԿԱ-ի կողմից գրեթե մեկ տարի առաջ ներկայացված օրենքի նախագծի տարբերակը շուրջ երկու տարի տևած աշխատանքների արդյունք է: Այդ աշխատանքն առանց որևէ ֆինանսավորման է կատարվել, պարզապես ոլորտի զարգացմանը տանող օրենք ունենալու մեծ ցանկություն կար: Ի վերջո, տարեսկզբին ԻՖԿԱ-ի և «Ոսկե ծիրան» կինոյի զարգացման հիմնադրամի կողմից ստեղծված նախագծերը, որոնք ավելի ամբողջական էին, կազմակերպությունների իրավաբանների կողմից համադրվեցին և ներկայացվեցին Ազգային ժողով:
Ներկայումս քննարկման շատ կարևոր փուլ է: Այս պահին հանրային քննարկումներ են ընթանում բոլոր հոդվածների վերաբերյալ: Կարելի է ասել՝ ներկա պահին ամբողջ կինոհանրությունն այդ գործընթացի մեջ է»: Սաթիկ Ստեփանյանը հուսով է՝ նոր օրենքի նախագիծը նախորդների բախտին չի արժանանա. «Հիմա շատ աշխատանք է տարվել, քննարկումներ են եղել նաև օտարերկրացի փորձագետների, կինոգործիչների հետ: Լավ ուսումնասիրվել են նաև այլ երկրների օրենքները»:
Առանձնացնելով կինոոլորտի առաջնային հիմնախնդիրները, մեր զրուցակիցը շեշտեց, որ դրանք մատնանշվել են նաև նախագծում. «Կարող ենք առանձնացնել հարկային դաշտում բարենպաստ պայմաններ ստեղծելը: Սա առաջնահերթ և կարևոր է: Շատ հրատապ եմ համարում նաև մենաշնորհների բացակայությունն ապահովելու անհրաժեշտությունը. այսինքն, օրենքի ուժով ապահովել այնպիսի գործիքակազմ, որ կինոոլորտում մենաշնորհներ չլինեն: Կարևոր է, որ ֆինանսավորման բաշխումը ևս թափանցիկ լինի:
Օրենքում կա առաջարկ նաև ազգային մարմնի կառավարման արդյունավետ ձևաչափի մասին, որը կարևոր է ու կարող է նպաստել ոլորտի զարգացմանը, կինոինդուստրիայի ոլորտում Հայաստանին գրավիչ դարձնել թե՛ դրսի կինոարտադրողների, թե՛ Հայաստանի ֆիլմարտադրողների համար»: Սաթիկ Ստեփանյանի խոսքով, այն, որ կինոն այս տարիների ընթացքում չի զարգացել, ինչ-որ տեղ պայմանավորված է օրենքի բացակայությամբ:
«Կինոն շատ թանկ արտադրություն է, և ներկա պահին կինոարտադրությունը չի կարող զարգանալ առանց համատեղ արտադրության: Իհարկե, շատ քիչ, բայց եղել են համատեղ արտադրություններ, բայց շատ մեծ դժվարություններով ու խնդիրներով է հաջողվում դրանք իրականություն դարձնել: Դրա համար օրենքն անհրաժեշտ է նաև ունենալու այնպիսի գործիքակազմ, որով հնարավոր կլինի կարգավորել արտադրողների միջև հարաբերությունները: Ըստ իս, օրենքի բացակայությունն է պատճառը, որ Հայաստան չեն գալիս համատեղ ֆիլմարտադրության համար:
Օրենքը, մեծ հաշվով, առաջադեմ մեխանիզմներով պետք է լուծի ոլորտի առաջնային խնդիրները: Իհարկե, չպետք է հեծանիվ ստեղծել: Հայաստանի նման շատ պետություններ այս ճանապարհն արդեն անցել են, և այսօր աշխարհի հետ համաչափ քայլող կինոինդուստրիա, ինչպես նաև կինոյի զարգացման տանող, համագործակցության մեջ արդարացված մեխանիզմներ, ռազմավարություն ու համոզիչ փորձ ունեն: Չեմ կարծում, որ այդ փորձը կիրառելը դատապարտելի կհամարվի Հայաստանի համար»,-ընդգծեց կինոճարտարագետը:
Ամփոփելով՝ Ս. Ստեփանյանը հավելեց. «Օրենքի նախագծի շուրջ քննարկման փուլի ավարտից հետո՝ հույս ունենանք՝ 2021 թ. նախաշեմին վերջապես կունենանք այդքան սպասված «Կինեմատոգրաֆիայի մասին» ՀՀ օրենքը»:
Աղբյուրը՝ past.am
