Իմ մանկության ու պատանեկության տարիների Գյումրիի համայնապատկերին անդարձ ներհյուսված Շուշիկ կար՝ ի բնե ունեցած կարճ հասակին ժամանակի հետ հավելված երկտակված մարմնով։ Հավերժական ցախավելն ու փալասը ձեռքին այս կինը մաքրամոլության կատարյալ տիպար էր, ու երևի թե այս որակն էր հատկապես եղել որոշիչ, որ ամեն մեկին ու ամեն ինչին անուն կպցնելու «շնորհով» օժտված իմ քաղաքը մտավոր լուրջ խնդիրներ ունեցող, Աստծո կողմից խարանված այս անձին խնայել էր «խելառ» կպչանունը։
Շուշիկի հանդեպ քաղաքն ընգծված հանդուրժող էր։ «Օրենքից» դուրս եղած միակ վայրենիները թաղի, քաղաքի փոքրերս էինք, որ երեխայական հետաքրքրությամբ պոչ էինք դառնում նրան, մղում մեզ ուրախություն «պարգևող» քայլի, իսկ վարձքը դառնում էր Շուշիկիս վեր քշտած փեշն ու մեզ ուղղված ձյունաճերմակ․․․ քամակը։
Դա նրա արհամարհանքի ծայր դրսևորումն էր առ մեզ, սակայն ո՜վ էր այդ արհամարհանքը կարևորողը։ Մեր հետաքրքրասիրությունը բավարարված էր․ ընդ որում ոչ անքան Շուշիկիս քամակի համայնապատկերով, որքան այդ քամակի մերկությունը ծածկող ներքնաշորով, որը մշտապես վարդագույնից ճերմակ էր ալիքվում։
Այո, ամե՜ն, ամե՜ն ինչով մաքրության խորհրդանիշ էր Շուշիկը։
Ինչու հանկարծ հիշեցի նրա՞ն։
Հիշեցի, որովհետև մեր կյանքում ցավալիորեն շատացել են շուշիկները, բայց ո՛չ իմ հայրենի քաղաքի Շուշիկի մաքրությունն ունեցողներով։ Ու թեև կանոնավոր բուժմիջամտության արդյունքում այս շուշիկներն Աստծո կողմից խարանվածի՝ խենթի կնիքն առերևույթ չունեն, փոխարենը հոգով են պիղծ, անվերադարձ փչացած։ Սրանց պարագայում առանձնապես սարսափելին այն է, որ մատուցած մարմնական ծառայությունների դիմաց հասնելով որոշակի դիրքի՝ անվերջ ու անխնա «բանվածի» իրենց վրեժն են փորձում հանել շրջապատից՝ չորս բոլորը սփռելով իրենց ներսի ու դրսի աղտեղությունը։
Սակայն սրանց դեմն առնելը միայն սոցիալական կարևորության խնդիր չէ, քանզի սրանք քայքայո՛ւմ, այլասերո՛ւմ, դեգրադացնո՛ւմ, ապականո՛ւմ են ոչ միայն հասարակությունը, այլև խարխլում են պետականության հենասյուները, հասարակության դավանած արժեհամակարգը ։ Սրանց նմաններն իրենց կրած անպատվության, ծանր կայացածության (այն էլ դեռ խոշոր հարց է՝ կայացածությա՞ն թե՞ չկայացածության) վրեժը առնում են հասարակությանն ու պետությանն ամեն օր հարվածելով, բարոյազրկելով, հյուծելով, քայքայելով։
Նմանների ներքին այլասերությունն ա՛յն աստիճան է սրված, որ ամբողջ փորով ընկնում են իրենց շրջապատող ամեն ինչի վրա, գիշատչի խենեշությամբ բզկտում ձեռքն ընկած հնարավոր բան, քանզի իրենց տարերքը լափե՛լն է, ավիրե՛լը, ոչնչացնե՛լը, կազմաքանդե՛լը։
Սակայն հասարակությունը, երկիրը, պետությունը չեն կարող անվերջ մնալ ու գոյատևել շուշիկների ու նրանց հովանավորների հանցավոր ճիրաններում։ Բարեբախտաբար երկրում քչից-շատից գործող իրավական համակարգ կա, որը գուցեև վեհերոտությամբ, այնուամենայնիվ բռնել է նման տականքների պոչից՝ քննության առնելով նրանց դիվային գործունեությունը՝ մինչև որ գա դատարանում վճիռը հնչեցնելու ժամը։
Հեղինակ՝ Մարտին Հուրիխանյան
