Արդեն իսկ ասել ենք, որ Կաննի փառատոնի բուն աշխատանքային օրերին ու դրան հաջորդած շրջանում «Երբ որ քամին հանդարտվի» կինոնկարի մասնակցությանը հետևած լռությունը Շ․Մ․ ժ/պ-ով կինոկենտրոնի որդեգրած աշխատաոճի պարզ արտացոլումն է, սակայն նա խորապես սխալվում է, թե իր մանր ժուլիկությունները հանրությանը տեսանելի չեն կամ ժամանակի ու տարածության մեջ անհետանալու հատկություն են ձեռք բերում։
Այս կինոկոմբինատորին հասկանալի լինելու համար օգտվեմ նրան առավել հասանելի բառամթերքից, քանզի հայերենի ոսկեղենիկությունից ալերգիա ունի։ Կաննի ցուցակում հայտնված կինոնկարով պե՞տք էր աշխատանքի պատրանքի ղալմաղալ անել, արվե՛ց այդ ղալմաղալը, իսկ երբ կինոտոնի օրերին այդ նույն փառատոնի կազմակերպիչները կամ դրան մասնակցած լրատվամիջոցները բա՛ռ իսկ չասացին ԱՆՆԱԽԱԴԵՊԻ մասին, մեծն կոմբինատորն իր կինոկենտրոնով մոռացավ թե՛ ռեժիսորի, թե՛ կինոնկարի գոյությունը։
Հարց՝ ինչո՛ւ ենք հատկապես շեշտադրում այս լռությունը ու ի՛նչն ենք դրա մեջ տեսնում վտանգավոր։ Շեշտադրում ենք, որովհետև այն քստմնելի նախապատմությո՛ւն էլ չէ, պատմություննե՛ր ունի, ու դրանց դեմը չառնելը կրկնվեց և Ն․ Մարտիրոսյանի կինոնկարի դեմ ձեռնարկված հարձակումով, երբ հնարավոր ամեն հարթակ ու միջոց օգտագործելով՝ ազերիները բոյկոտում էին ֆիլմը Կաննի ցանկում ներառելը։
Իսկ նախապատմությունը և դրան երկրորդածը եղել են ոչ վաղ անցյալում։
2018 թվականին մարտին Ստամբուլի «Ֆիլմմոր» փառատոնում արգելափակվեց իրանահայ ռեժիսոր Անահիտ Աբադի «Եվա» ֆիլմի ցուցադրումը (նկատենք, որ Նորա Մարտիրոսյանի կինոնկարի պես «Եվան» էլ է արցախյան թեմայով)։ Արգելքը դնողը Թուրքիայի ներքին գործերերի նախարարությունն էր, իսկ որոշումը կայացվել էր ադրբեջանական կողմի ակտիվ միջամտությամբ։
Այս վայրագությունը կյանքի կոչելուց ու անպատիժ մարսելուց հետո ազերիներն իրենց թուրք եղբայրների հետ հայկական ֆիլմի նկատմամբ երկրորդ հաղթահանդեսը տոնեցին արդեն իտալական փառատոներից մեկում․ ֆիլմի ցուցադրությունից ընդամենը 20 րոպե առաջ տեղի ոստիկանության աջակցությամբ հասան նրան, որ բռնագրավեցին «Եվայի» DCP ձևաչափով օրիգինալն ու կինոնկարը հանեցին ցուցադրումից։
Հարցնում եք՝ ինչպիսին եղավ հայկական կողմի արձագանքը՞։
Զրոյական։
Ոչ Մշակույթի նախարարությունը, ոչ էլ հավերժ ժ/պ-ի կինոկենտրոնը ծպտուն իսկ չհանեցին՝ ֆիլմին էլ, ֆիլմի ռեժիսորին էլ թողնելով ազերաթուրքական հարձակման դեմ մեն-մենակ։
Ինչու այդպես վարվեցի՞ն։
Իմ հնարավոր մեկնությունները երկուսն են՝
-կամ վախեցան «հարազատներին» նեղացնելուց,
-կամ էլ մեջը «քյար» չտեսան։
«Եվա» կինոնկարի թուրքական ու իտալական այդպես էլ չկայացած ցուցադրումները հիշելով, որոնց եկավ գումարվելու «Երբ որ քամին հանդարտվի» կինոնկարի դեմ ձեռնարկված սրարշավը, մենք այս պահին ընդամենը եղածն ենք արձանագրում՝ ցուցանելով, թե ինչի առաջ կարող են կանգնեցնել իր գործառույթների մեջ անհույս խճճված, անտարբերությունը գործելաոճ դարձրած երկար-բարակ անունով նախարարությունն ու Շ․Մ․ անդեմություն ունեցող կինոկենտրոնն ազերաթուրքական քարոզչության սանձազերծած հիստերիայի դեմ ո՛չ մի քայլ չձեռնարկելու իրենց անգործությամբ ու անկարողությամբ։
Կինոռեժիսոր Ն․ Մարտիրոսյանի «Երբ որ քամին հանդարտվի» կինոնկարի ու Շուշիկ ունեցող կինոկենտրոնի ունեցած հարաբերությունների մասին շա՜տ երկար կարելի է խոսել։ Սակայն բավարարվեք մեկ ընդհանրական վերջին հղումով։ Ուշադիր լսեք կինոկենտրոնի zoom հարթակում կինոյի Շուշոյի խոսքի առաջին հատվածը ու կտեսնեք, թե շմիկյանն կինոկենտրոնը որքանո՛վ է մասնակցություն ունեցել ֆիլմի ստեղծմանը (տեսագրությունը տես ստորև)։
Հին իմաստնություն է ու բովանդակային առումով ճիշտ բանաձևում՝ իմ լեզուն իմ թշնամին է։ Շ․ Միրզախանյանն եթե անգան լսել էլ է ժողովրդական այս իմաստությունը, չի կարողացել թափանցել խորքը, իսկ ընդհանրապես սուտն այնպիսի բան է, որ որքան էլ ջանաս թաքցնել, մեկ է, ինչ-որ տեղից պոռթկալով դուրս է գալու ու ազդարարելու է, որ․․․ թագավորը մերկ է։
Հուսանք, որ խոսքի պատկերավորության մեջ հիշատակված թագավոր հասկացությունը կինոյի Շուշոն չի հասկանա ուղիղ իմաստով։
