Եվ այսպես «70 ճանապարհ դեպի տաճար» մշակութային փայլուն նախագիծը, որ կյանքի ուղեգիր ստացավ ձեռնարկի համակարգող, «Ռոսլին» արվեստի հանդեսի հիմնադիր խմբագիր, հրապարակագիր Վրեժ Առաքելյանի և Գրիգոր Մովսիսյան-Նաիրա Կարապետյան ամուսնական զույգի մեկենասությամբ, սրընթացորեն մոտենում է եզրագծին՝ նախավերջին մշակութային կանգառ ունենալով Շորժան։ Վերջինիս ընտրությունը բնականաբար անմիջական կապ չունի այն բանի հետ, որ այստեղ է ՀՀ նկարիչների միության ստեղծագործական տունը, ուր հանգստացել, արարման ավյունով լցվել, արվեստի հիշարժան գործեր են վրձնել նախկին Խորհրդային Միության մշակութային կյանքի մեծաթիվ երևելիներ, վաստակաշատ արվեստագետներ։ Այս ամենով հանդերձ ու այս ամենից զատ Շորժան Հայաստան աշխարհի չափազանց գողտրիկ անկյուններից է, ու այդ անկյան ադամանդակուռ թագը, միանշանակ, կապուտաչյա Սևանն է։
Հայոց այս ծովակին առնչվող բազմաթիվ պատմություններ կան։ Որքան գեղեցիկ է այն, նույնքան քմահաճ է, անհասանելի, չտրվող։ Այդ ի՜նչ երջանկություն պիտի ունենա այն կտավին հանձնելու համարձակությունն ունեցողը, այդ որքա՜ն նրա նկատմամբ պիտի բարեհամբույր տրամադրված լինի ծովակը, որ իր բազմագեղեցիկ տեսքերի ցոլանքների մեջ դիմացինին թույլ տա ի՛ր տեսած գեղեցկությունը վրձնել, որովհետև ակնթարթ է, ի տես արեց դեմքը, հաջորդ վայրկյանին քեզ գերելու է իր մեկ այլ դյութական հայացքով ու մնալու ես շվար կանգնած կորցրածի ափսոսանքի, արագ վերափոխվածին տիրել չկարողանալու անզորության առաջ։ Ահա թե նաև տեղ հասնելուն պես ինչու արագ մեր տեսադաշտից կորան երիտասարդ գեղանկարիչներ Տարոն Շահինյանն ու Աղվան Ստեփանյանը՝ փորձելով Գեղամա լեռների գեղեցկուհուց իրենց բաժին երջանկությունը որսալ առանձնության մեջ, առանց խանգարող աչքի ներկայության, իսկ անհամեմատ մեծ փորձի ու վաստակի տեր Սուրեն Խորենյանը դեռ հեռվից հասկացրեց չմոտենալ, չխանգարել, քանզի կարող էր նշմարածը կորցնել։
Վերը հիշատակված երեքից միայն վերջինն էր ոչ թերլեմեզյանական գրանցման։ Այնպես որ մեր կապտաչյան հանձնված էր հայ գեղանկարչության մեջ ուսուցման իր բարձր հարգը հաստատած կոլեկտիվի ներկայացուցիչներ Հովիկ Անտոնյանին, Ռոբերտ Խաչատրյանին, Գոռ Շահբազյանին ու նրանց հետ ուսումնարանի այս տարվա շրջանավարտ Մարիետա Ասատրյանին՝ փորձի ու երիտասարդության այս յուրօրինակ խառնուրդով։
Ստեղծագործական կատարյալ ազատության, երևանյան խեղդող տապից ազատագրման երկուսուկես օրը լիակատար աշխատանքային գործընթաց ու հանգստյան առիթ եղավ պլեների մասնակիցների համար, որոնց, հարկ է խոստովանել, կազմակերպիչներին դժվարությամբ էր հաջողվել կտրել քննական եռուն շրջանից, բերել, կանգնեցնել կտավի հետ առերեսմանը։ Ի դեպ այս tete a tete-ը մասամբ հիշեցնում էր արվեստի չինական ուսումնական համակարգում առկա մեթոդը, ըստ որի կլոր տարին ուսանողին ուսուցանող, ապաև նրանից քննություն վերցնող ուսուցիչը տարվա մեջ ինքն էլ է պարտավոր նման մի քննություն հանձնել։ Հատկանշական է, որ այս զրույցը տեղի ունեցավ հենց այն ժամանակ, երբ պլեների մասնակիցներին հյուր էին եկել ՀՀ նկարիչների միության նախագահ Սուրեն Սաֆարյանն ու պատասխանատու քարտուղար Վահագն Գալստյանը։ Գործընկերներին նրանց այս այցը, որ ընկերականների շարքից ու կարգից էր թեպետ, ըստ էության դարձավ միության ու նկարիչների փոխհարաբերությունների կարգավորումների, առկա խնդիրների բարձրացման, մտքերի ակտիվ փոխանակման բավական ակտիվ հարթակ։
Սակայն այնպես չէ, որ «Լիճը, սարը, նկարիչը․ Շորժա» խորագիրն ունեցող այս պլեները չուներ իր պատվավոր հյուրը, որը կազմակերպիչների հղացմամբ միջոցառման առանցքային բաղադրիչներից է։ Մշակութային այս կանգառում պատվավոր հյուրը ՀՀ փաստաբանների պալատի նախագահ Արա Զոհրաբյանն էր, ով թեև եկավ խիստ ուշացած, սակայն կարևորն այն է, որ ուշացած հյուր չէր։ Հարկավ շատ ափսոս էր, որ նման համակողմանի զարգացած քաղաքացու, մտավորականի, երկրի հասարակական-քաղաքական կյանքում իր լուրջ դերակատարությունն ունեցող անձնավորության հետ շփման ժամանակը սպասվածից քիչ եղավ (Սահմանադրական դատարանում Ազգային ժողովի արտահերթ ընտրությունների արդյունքների բողաքարկումն էր), բայց թե եղածն էլ բավարար էր հասկանալու ու գնահատելու համար, թե կազմակերպիչներն իմացական, ճանաչողական կոնկրետ ու հեռահար ինչ խնդիրներ են դնում իրենց առջև պլեներների մեջ պատվավոր հյուրի այս ինստիտուտի ներդրմամբ։ Սա ոչ միայն ազգի տարբեր ոլորտները ներկայացնողների սերուցքի հետ սոսկական, հերթապահ հանդիպում է, այլև հայրենաճանչողության, մարդաճանաչողության կենդանի դասընթացներ փոխադարձ շահավետությամբ, քանզի անհատի համակողմանի ձևավորման, մարդուս դաստիարակության հարցում ոչ պակաս դերակատարություն ունի արվեստը։
Նկարիչներին ներկայացնելու առումով մեր այս մի պլեներյան ընթերցումն, ինչ խոսք, բավական աղքատիկ ստացվեց, եթե, իհարկե, գնահատականների մեջ շատ ավելի կտրուկ չլինենք։ Սակայն ողջ խնդիրն այն է, որ այս նյութին հետևելու է արվեսատագետի աչքով դիտարկվածը, որը հարկավ կգա, կամբողջացնի ասելիքը։ Հենց այդ ասելիքն էլ ապավեն ունենալով՝ մենք կարող էինք այստեղ վստահաբար վերջակետել նյութը, սակայն բոլոր դեպքերում մտածեցինք, որ հարկ է, անհրաժեշտաբար հարկ է անդրադառնալ երիտասարդ գեղանկարիչ Տարոն Շահինյանի հետ ունեցած զրույցին, որն արտաքուստ է իսիկկուլյան թեմայով, մինչդեռ տակը խորքային լուրջ ասելիք, ձենձնելիք ունի։
Տարիների ընթացքում, արդեն ավանդույթի ուժով, ղրղզները նախկին Միություն կազմած երկրներին ուղարկված հրավերի մակարդակով կազմակերպում են իսիկկուլյան պլեները, որի բոլոր ծախսերն արվում են պետության գրպանից։ Հիմա մտովի պատկերացրեք հիշատակված Խորհրդային Միության տարածքը, ամեն մի նախկին հանրապետությունից Ղրղզստանի ունեցած հեռավորությունը, այնտեղ օդանավով հասնելու տոմսերի գները, հյուրանոցում շուրջ մեկ ամիս հյուրերին պահելու, սնուդը հոգալու, ուտելու, հավելյալ մնացած ծախսերը, այդ ամեն գումարեք իրար, տեսեք ի՛նչ կարգի թիվ է ստացվում։
Կրկնում ենք՝ ծախսային ողջ բեռը պետությունը վերցնում է իր համեստ ուսերին։
Վերցնում է գիտե՞ք ինչի համար։ Աշխարհին թե՛ Ղրղզստանն է հանրահռչակում որպես երկիր և թե՛ մշակութային, այսպես ասած, ներթափանցում կազմակերպում։
Նկատեք՝ ուրիշինի ներգրավումով, ձեռքի հետ իրենն էլ զարգացնելով։
Մենք ինչ ենք անո՞ւմ։ Ինչ կա, որ ինչ անենք։ Ձրիակերներով հո՜վ նստած՝ պետության տեղը մեկենասների ինստիտուտի ծավալելիքին ենք ապավինում։
Եթե, իհարկե, ապավինում ենք։
Այնպես որ ջերմ, իսկ որ ավելի ճիշտ է, տաք բարևներ հեռավոր Իսիկ-Կուլից։ Իսկ թե ինչո՛ւ է «ջերմ»-ի փոխարեն կիրառված «տաք» բառը, իր պատճառն ունի՝ եթե իրենց բուն սպասարկման ոլորտից մեր մշակույթի նախարարության մշակներն իրազեկված չեն, ի՜նչ պիտի իմանան Իսիկ-Կուլ լճի անվան ծագումնաբանությունից, ինչը թարգմանաբար նշանակում է տաք լիճ։
Մարտին Հուրիխանյան
