Ստեփանակերտի Վահրամ Փափազյանի անվան դրամատիկական թատրոնը եռօրյա հյուրախաղերով քաղաքամայր Երևանում էր: Հանդիսատեսը հնարավորություն ունեցավ դիտելու Ռիչարդ Կալինոսկու «Հրեշը լուսնի վրա» դրաման՝ երկու գործողությամբ: Ներկայացումը ռուսերեն էր: Ռեժիսոր Վահան Խաչատրյանը կարողացել է պատմությանը նոր շունչ հաղորդել՝ այն դարձնելով խորը ցավի ու ճակատագրի փիլիսոփայություն: Պատմություններ, որոնք, չնայած տարբեր են, բայց դրանց մեջ ապրող ցավը նույնն է:
Ռեժիսոր Վահան Խաչատրյանը կարողացել է պատմությանը նոր շունչ հաղորդել՝ այն դարձնելով խորը ցավի ու ճակատագրի փիլիսոփայություն: Պատմություններ, որոնք, չնայած տարբեր են, բայց դրանց մեջ ապրող ցավը նույնն է: Ռեժիսորը կարողացել է ժամանակաշրջանի ստվերոտ գծերը ընդգծել՝ այն նաև որպես ուղերձ օգտագործելով: Բեմի ընդգրկուն ձևավորումը թույլ էր տալիս մտովի տեղափոխվել այն տարածք, որտեղ ընթանում են գործողությունները:
Ռուդոլֆ Հայրիյանը, որը մարմնավորում էր Արամին, կարողացել է կերպարի համառությունը վերափոխել իր հետ ապրող զգացումի հետ: Նշածս երևում է հատկապես վերջին տեսարանում, երբ, այսպես ասած, ցավերի բախում է տեղի ունենում և վերջապես զգացմունքը առաջ է գալիս՝ միախառնվելով ցավին: Սա ոչ թե ճակատագրական բախում է կերպարի ու հոգևոր ուժի, այլ իրար շարունակող ընթացքի ու բարձրակետի: Սրան զուգահեռ պետք է ընդգծել նրա մտածող-պահպանողական տեսակը, որը բազմիցս երևում է կատարած քայլերում և խոսքում: Ներկայացման ընթացքում նաև լեզվի առոգանությունն էր աչքի ընկնում՝ պահպանելով ռուսերեն լեզվի մշակույթը:
Սեդայի կերպարը մարմնավորող Մարիա Սարգսյանը հասարակ և անցողիկ երևույթների, կյանքի հետագա ընթացքի և հիշողության գաղափարաբանությունը խտացրել էր հույզերում: Ինքնադրսևորվելու ճանապարհի խոչընդոտները հաղթահարելով՝ նա կարողացավ պահպանել ու ճիշտ ներկայացնել զրկանքներ կրած հայի ամուր տեսակն ու ցույց տալ, որ ցավից բաբախող սիրտը դեռ կարող է ապրել: Խոսելով արդեն պարոնի կերպարի մասին, որը Քաջիկ Հարությունյանն էր մարմնավորում՝ պետք է նշել հետևյալը. պատմությունը տանել-բերելը ընդամենը մեկ ընտանեկան լուսանկարի հետ միասին, այն էլ թատերաբեմում՝ դյուրին չէ: Եվ այստեղ պատահականություններ չկան, որովհետև կերպարն աստիճանաբար զարգանում էր՝ մեկ-մեկ դիմախաղով ասելով ավելին, քան բառերն են: Փոքրիկ Վինսենթին մարմնավորող Արման Հարությունյանի կարողությունների վրա անգամ զարմանալ կարելի է: Ինչպե՞ս է հիշել պիեսի՝ իրեն բաժին հասած հատվածները, այն էլ ռուսերենով՝ միայն ողջունելի է:
Փոքրիկ դերակատարը կարողացավ իրեն հաստատուն պահել կերպարում, գրեթե ներկայացման կեսը հավասարաչափ գտնվելով թատերաբեմում, անցնելով տարբեր տրամադրությունների միջով: Դրամայի երկու հերոսները՝ ցեղասպանությունից մազապուրծ եղած Արամն ու Սեդան, կարողացան իրենց անձնական, ինչու չէ նաև համամարդկային ողբերգություն վերապրել՝ ցույց տալով պատմության ընթացքը, անձնական տրամադրություններն ու կյանքի ընթացքը: Արամը վստահ էր, որ կկարողանա կյանքի նոր էջ սկսել տասնհինգամյա Սեդայի հետ, վերջինս էլ իր հերթին մեծ ձգտումներ ունի, բայց պատանեկության մտքերը, կարծես, հավատ չեն ներշնչում, որ նա արդեն ամուսնացած կին է և պետք է ապրի Արամի հետ՝ հարմարվելով բոլոր խոչընդոտներին:
Պատահական չէ, որ ներկայացումը ռեժիսորը համեմել է կոմիտասյան մեղեդիներով, որոնք փաստում են ողբերգություն տեսած ու իրենց ճակատագրերը վերապրող երկու հերոսների կյանքի շարունակականության մասին: Դերասանախաղը հաջողված կարող ենք համարել հատկապես կերպարների մեջ նոր դիրք ու կայունություն ձևավորելու տեսանկյունից, երբ ռեժիսորը փորձել է ոչ թե պարզապես ներկայացնել այն, ինչ կա գրական գործում, այլ այն, թե ինչքան կարող են ազատ ստեղծագործել դերասաններն իրենց կերպարների մեջ՝ հոգեբանական խիստ ծանր վիճակում, սահմանափակումների մեջ, ուրախ և տխուր նոտաներով հանդերձ: Քանի որ ներկայացումը ռուսալեզու է բեմադրվել, այստեղ նաև լեզվի կարևորության հարցն է առաջ գալիս:
Բայց պետք է նշեմ, որ դերասաններն այնքան էին սուզվել իրենց կերպարներում, որ լեզուն դարձրել էին ոչ միայն ինքնաարտահայտվելու միջոց, այլ նաև մի նոր երանգավորում էին տվել, թե ինչպես կարելի է ցավի մեջ լեզվի միջոցով վերարժևորել ապրածն ու կորցրածը: Մի՞թե ճիշտ է այս ձևակերպումս: Կարծում եմ՝ այն նաև նշանակետ է, որովհետև հայի ապրած կյանքին, կրած տառապանքին ու կորուստների մասին պետք է իրազեկ լինի աշխարհը:
Սահուն լուծում ստացած վերջին տեսարանը, երբ հերոսները պատմում են իրենց ողբերգական պատմությունն ու ապրում անձնական դրամա, այդժամ ճակատագրական արահետների բախումը մի ուրիշ կյանք են բացում՝ նոր հոգեբանությամբ ու օրինաչափություններով: Համոզիչ էր ներկայացման և՛ դերասանական խաղը, և՛ ռեժիսորական մոտեցումը:
Ամբողջական հոդվածը կարող եք կարդալ այս հասցեով
Առավոտ – Լուրեր Հայաստանից
