Հայաստանի գյուղատնտեսության ոլորտի անկումն ավելի է սրել պարենային անվտանգության խնդիրը (գրաֆիկ)

Առաջին անհրաժեշտության Մի շարքապրանքների մասով Հայաստանի պարենային ինքնաբավության մակարդակը շարունակում է անկում ապրել։ Մասնավորապես՝ պաշտոնական վիճակագրության համաձայն՝ 2020 թվականի դրությամբ ՀՀ-ումցորենի ինքնաբավությունը եղել է 24,4 տոկոս (2016 թվականի համեմատ նվազել է շուրջ 2 անգամ),տարեկանինը՝ 34,2 տոկոս,եգիպտացորենինը՝ 8 տոկոս,ոսպինը՝ 5,9 տոկոս,ոլոռինը՝ 26,7 տոկոս,սիսեռինը՝ 18,2 տոկոս,բուսական յուղինը՝ 0,9 տոկոս,շաքարինը՝ 38 տոկոս,Խոզի մսինը՝ 45,1 տոկոս,թռչնի մսինը՝ 23,9 տոկոս և այլն։

Պարենային անվտանգության ապահովումը հանդիսանում է յուրաքանչյուր պետության տնտեսական, քաղաքական և սոցիալական կյանքի առանցքային խնդիրներից մեկը։ Երկրի պարենային անվտանգությունն ուղղակիորեն կախված է գյուղատնտեսության ոլորտի գրանցած ցուցանիշներից։ Անշուշտ, գյուղոլորտը Հայաստանի տնտեսության համար ռազմավարական նշանակություն ունի, այն ձևավորում է մեր երկրի համախառն ներքին արդյունքի շուրջ 11,1 տոկոսը, այս ոլորտում է զբաղված աշխատողների 1/3-ը։

Չնայած ՀՀ կառավարության միլիարդավոր դրամների աջակցությանը՝ 2021 թվականին գյուղատնտեսության ոլորտը գրանցել է 1,1 տոկոս անկում, ինչը պայմանավորված է բուսաբուծության ոլորտի 3,1 տոկոսի անկմամբ։ Հատկապես մտահոգիչ է, որ անցած տարի հացահատիկային և հատիկաընդեղենային մշակաբույսերի արտադրության ծավալը նվազել է37,4 տոկոսով, ցորենինը՝26,4 տոկոսով, կարտոֆիլինը՝16,6 տոկոսով, բանջարանոցային մշակաբույսերինը՝10,6 տոկոսով, խաղողինը՝16,3 տոկոսով և այլն։ Միաժամանակ2021 թվականին անասնապահության ոլորտը գրանցել է 0,8 տոկոս աճ, մասնավորապես՝ թռչունների գլխաքանակը նվազել է 4,4 տոկոսով, խոզերինը՝10,3 տոկոսով, իսկ կովերի գլխաքանակն աճել է5․6 տոկոսով, ոչխարներինն՝8,4 տոկոսով, այծերինը՝6,2 տոկոսով։

Դեռևս պաշտոնապես չի հրապարակվել 2021 թվականի Հայաստանի պարենային ինքնաբավությանմակարդակը։ Այնուամենայնիվ, հաշվի առնելով գյուղատնտեության ոլորտի անկումային ցուցանիշները՝ կանխատեսելի է, որ մի շարք առաջին անհրաժեշտության ապրանքների մասով պարենի ինքնաբավության խնդիրն էլ ավելի է սրվելու, մասնավորապես՝ ցորենի, ոսպի, եգիպտացորենի, սիսեռի, խոզի ու  թռչնի մսի և այլն։Հետևաբար, էլ ավելի է մեծանալու ներմուծումից կախվածությունը։

Սովորաբար պատերազմական գործողությունների պատճառով գյուղոլորտն առաջիններից է տուժում, քանի որ հիմնականում գյուղատնտեսական նշանակության ցանքատարածություններըդառնում են մարտադաշտ, գյուղացիներից շատերն էլ զորակոչվում են բանակ, ինչը հանգեցնում է աշխատուժի կրճատմանը՝ բացասաբար ազդելով գյուղատնտեսական մթերքների արտադրության ծավալների վրա։2022 թվականին սննդամթերքի արտադրության ծավալների նվազումը հանգեցնելու է բարձր գնաճի։Եվ պատահական չէ, որ 2022 թվականի հունվար-մարտ ամիսներին սննդամթերքի գներն արձանագրել 12,3 տոկոսով, իսկ մարտին, փետրվարի համեմատ, գնաճը կազմել է 2,3 տոկոս։

Ամփոփելով՝ կարելի է կանխատեսել, որ ռուս-ուկրաինական հակամարտության պատճառով համաշխարհային շուկայում պարենի գներն էլ ավելի են բարձրանալու, քանի որ Ռուսաստանն ու Ուկրաինան պարեն արտահանող խոշորագույն երկրների շարքում են, մասնավորապես՝ ցորեն եգիպտացորեն, բուսական յուղ, ոսպ և այլն։ Պարենի գների վրա ազդելու են ոչ միայն տնտեսական պատժամիջոցները (օրինակ՝ Ռուսաստանն արգելել է ցորենի, եգիպտացորենի և այլ ապրանքների արտահանումը 2022 թվականի մարտի 15-ից օգոստոսի 31-ը) այլևպարարտանյութների և էներգակիրների գների շեշտակի աճը, որոնք ուղղակիորեն ազդում են պարենի գնագոյացման վրա։ Ներկայում Հայաստանը ներքին սպառման համար ունի բավարար քանակությամբ պարենամթերք (ցորեն, շաքարավազ, բուսական յուղ, եգիպտացորեն և այլն) և հետագայում կարող է ներքին սպառման համար անհրաժեշտ ծավալի ապրանքներ ներկրել Ռուսաստանի Դաշնությունից, սակայն հաշվի առնելով համաշխարհային շուկայի գները և խուճապային տրամադրությունները՝ 2022 թվականին հայ սպառողը պարտադրված է լինելու ավելի շատ վճարել պարենի համար։ Պարենի գների վրա ուղղակի ազդեցություն կթողնի նաև դրամի փոխարժեքը, որը վերջին շաբաթների ընթացքում կտրուկ տատանումներ է գրանցում։

Աղբյուրը