Հայաշատ Գլենդելը. Ծագումնաբանությունն ու թեր ու դեմ կողմերը

Իր սարերով, լեռներով հայաստանին շատ նման Գլենդելը հայտնի է նաև որպես առաջին քաղաքը, որտեղ 1945 թվականին առաջին անգամ բացվեց աշխարհում առաջին «Baskin Robbins» պաղպաղակա-սրճարանը։ Գլենդելում է տեղակայված նաև «Disney Television Animation» շտաբի շենքը։

Գլենդել (անգլ.՝ Glendale, արմտ. հայ.՝ Կլէնտէյլ)՝ Կալիֆոռնիա նահանգի Լոս Անջելեսի շրջանի չորրորդ ամենամեծ քաղաքը Միացյալ Նահանգների հայաշատ քաղաքներից է: Մոտ 80.000 հայեր են ապրում Գլենդելում, որտեղ գործում են հայկական վարժարաններ, եկեղեցիներ, ռեստորաններ և այլն։

Գլենդելը գտնվում է Սան Ֆեռնանդոյի հովտի հարավարևելյան կողմում, Սան Գաբրիել և Վերդուգո լեռների ստորոտում։ Հյուսիսից սահմանակցում է Լա Քանյադա Ֆլինթրիջ, Լա Քրեսենտա և Թահանգա համայնքներին, հարավից՝ Էթուոթեր Վիլեջ և Գլեսել Փարկ համայնքներին, արևելքից՝ Փասադենա քաղաքին և Իգըլ Ռոք համայնքին, արևմուտքից՝ Գրիֆիթ Փարկին և Բըրբանք քաղաքին։

Թեեւ առաջին հայերը Գլենդել փոխադրվել են 1920-ական թթ., սակայն 1970-ականներին նրանց թիվը ստվարացավ։ Գլենդելը քույր քաղաք է Հայաստանի Կապան քաղաքի հետ։ Հայ բնակիչների թվի ցուցանիշներով Գլենդելն առաջինն է ԱՄՆ-ում, եւ այդ ցուցանիշներն աճել են վերջին երկու տասնամյակներում։ Գլենդելում է ամենամեծ հայ համայնքը։


Գլենդելի տարածքում պատմականորեն բնակվել է թոնգվա բնիկ ժողովուրդը։

1798 թվականին իսպանական բանակի եֆրեյտոր Խոսե Մարիա Վերդուգոն Կալիֆոռնիաների նահանգապետից ստացել է Ռանչո Սան Ռաֆայել անունով հողաբաժինը, որտեղ ինքն ու իր ընտանիքն արդեն 1784 թվականից զբաղվում էին անասնապահությամբ և երկրագործությամբ։ 1860 թվականին նրա Վերդուգոյի՝ Տեոդորո Վերդուգոն, կառուցել է Կատալինա Վերդուգո ադոբեն, որը Գլենդելի ամենահին կառույցն է և այժմ թանգարան է։ 

Ամերիկա-մեքսիկական պատերազմի ժամանակ այստեղ են ժողովվել Կալիֆոռնիայի մեքսիկացի առաջնորդները և որոշել հանձնվել ամերիկացի փոխգնդապետ Ջոն Ֆրեմոնտին։ Վերդուգոյի ժառանգները հողաբաժինը հատվածաբար վաճառել են կամ կորցրել սնանկացման հետևանքով․ այս հատվածներից որոշները այժմ մաս են կազմում Լոս Անջելեսի Էթուոթեր Վիլեջ, Իգըլ Ռոք և Հայլենդ Փարկ թաղամասերի։

1884 թվականին տեղի բնակիչները Գլենդել քաղաքն են հիմնադրել այսօրվա Գլենդելի կենտրոնի տեղում։ Երեք տարի անց քաղաքից հարավ-արևմուտք հիմնադրվել է Թրոպիկո բնակավայրը, որը միացվել է Գլենդելին 1918 թվականին։ Գլենդելի զարգացումը նպաստել է գործարար Լեսլի Բրենդի գործունեությունը, որի շնորհիվ Գլենդելում սկսել է գործել տրամվայ։ Նրա անունով է կոչվում Գլենդելի գլխավոր պողոտաներից մեկը։

Համաձայն 2010 թ. ԱՄՆ բնակչության մարդահամարի, Գլենդելում բնակվում էր շուրջ 65,343 հայ, որը կազմում է ընդհանուր բնակչության 34,1 տոկոսը, մինչդեռ 1990 թ. եղել է 31 402 հայ։ Շատ դպրոցների հետ այստեղ է նաեւ Չամլյանի հայկական դպրոցը։

Գլենդելն ունի Միջերկրածովյան կլիմա։ Ամառները շոք են, ձմեռները՝ մեղմ։