Զրուցել ենք թուրքագետ Անահիտ Վեզիրյանի հետ։
«Տարածաշրջանում զարգացումներn առաջ են շարժվում։ Ինչ-որ տեղ նաև զարմանալի էր, որ բավականին արագ որոշում կայացվեց ու կազմակերպվեց Պուտին-Էրդողան հանդիպումը։ Բայց ակնհայտ է, որ զարգացումներ են տեղի ունենում և Թուրքիան և Ռուսաստանը, որոնք իրենց մրցակցային համագործակցությունը նաև մեր տարածաշրջան են տեղափոխել և ունեն բազմաթիվ հարցեր, բնականաբար ինչ-որ հանդիպում պիտի տեղի ունենար։ Այսինքն, պայմանավորվածությունը եղավ ու կազմակերպեցին։ Նայելով հայտարարություններին՝ տեսնում ենք, որ բավականին սակավաթիվ են այդ հայտարարությունները հանդիպման վերաբերյալ. ինչ են քննարկել, ինչ են որոշել, դրա մասին չի գրվում։Ակնհայտ է, որ այնտեղ մի շարք կարևոր թեմաներ են քննարկվել, որոնցից առանձնահատուկը ռուս-ուկրաինական իրավիճակով պայմանավորված դրությունն է տարածաշրջանում և աշխարհում։ Եվ բնականաբար նաև Թուրքիայի ակտիվ միջնորդական ջանքերի ուղղությամբ աշխատանքները՝ հատկապես «հացահատիկի» միջանցք կոչվող գործընթացը, որտեղ կարծես թե Թուրքիային հաջողվել է ձեռքբերում ունենալ»։
Վեզիրյանի խոսքով Թուրքիան կարողացել է հասնել նրան, որ հացահատիկը հենց իր միջնորդությամբ դուրս բերվի ուկրաինական նավահանգիստներից, և այսօր արդեն 3-րդ նավն է մոտենում Ստամբուլին, ինչը շատ կարևոր է Թուրքիայի համար։
«Թուրքիան կարող է արձանագրել իր սեփական միջնորդական կամ դիվանագիտական ջանքերի հաջողությունը, որովհետև դրանով է պայմանավորված, թե որքանով Թուրքիային կհաջողվի պահպանել այս չեզոքությունը Արևմուտքի և Ռուսաստանի միջև։ Ու եթե անգամ այս գործընթացն էլ ձախողվեր, Թուրքիան այսպես պատկերավոր ասած պարտադրված է անընդհատ ակտիվ քաղաքականություն վարի, որ կարողանա Արևմուտքի ճնշումներին դիմակայի՝ իր չեզոքությունը պահպանելու, նաև տնտեսության նկատմամբ պատժամիջոցներից խուսափելու համար»։
Թուրքագետը նշեց, որ քննարկվել է նաև Սիրիայի հարցը։ Թե ինչ մասշտաբների կամ ինչ ձևով է քննարկվել` դժվար է ասել, որովհետև թեև Թուրքիան ասում է, որ իրենք ուզում են այդ գործողությունը իրականացնել, բայց մեկ ամիս առաջ առկա ակտիվությունը կարծես թե այսօր չկա ու դրա համար, դժվար է ասել այս ուղղությամբ առաջընթաց գրանցվե՞լ է, թե կողմերը շարունակում են մնալ իրենց նախկին վիճակին։
«Ռուսական կողմը, գիտեք, Շվեդիայի և Ֆինլանդիայի՝ ՆԱՏՕ-ին անդամակցության հարցին վետոն հանելուց կտրուկ դեմ արտահայտվեց՝ Սիրիայում գործողություններ սկսելու մասով։ Դրան դեմ է նաև Իրանը, հետևաբար այստեղ դժվար է ասել, որ Թուրքիան այս պահի դրությամբ կգնա նման քայլի, թե ոչ։ Սակայն շարունակում է իր օրակարգում պահել այս թեման՝ գոնե քարոզչական առումով՝ թուրքական հանրության համար։ Սակայն հարմար առիթի դեպքում առիթը ձեռքից բաց չի թողնելու։ Խոսքը այս պահի դրությամբ առկա իրավիճակի մասին է, իսկ իրավիճակն էլ, զարգացումներն էլ այնքան արագ են փոխվում, որ դժվար կլինի ասել, թե կարճաժամկետ կտրվածքում ինչ փոփոխություններ տեղի կունենան»։
Մեր զրուցակիցը նշեց նաև, որ Էրդողան-Պուտին հանդիպման ժամանակ արված հայտարարություններում Հայաստան, Արցախ բառերը չկան, ու տպավորություն է, որ դրանք պարզապես դիտավորյալ դուրս են թողնված։
«Ես կարծում եմ, որ հնարավոր չի նման հանդիպման ժամանակ և նման երկարատև քննարկման ընթացքում մեր տարածաշրջանին անդրադարձ չկատարվեր։ Բնականաբար մեր տարածաշրջանում ամենաթեժ, ամենակարևոր խնդիրն այս պահի դրությամբ մեր ուղղությամբ է տեղակայված։ Եվ Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունները, Արցախի իրավիճակը, կոմպլեքս քննարկված պետք է լինեն։ Ինչու եմ սա ասում, որովհետև երբեմն թուրքական մամուլի վերլուծական դաշտում տեղեկությունենր են ստացվում, որ վերջին պահին Էրդողանը իր օրակարգում ներառել է նաև Հարավային Կովկասում ստեղծված իրավիճակը։ Ամենակարևորը ինչու եմ ես կարծում, որ հարցը քննարկվել է․ եթե մենք հետհայացքով նայենք 2020 թվականից հետո տեղի ունեցած հանդիպումներին՝ յուրաքանչյուր Էրդողան-Պուտին հանդիպումներում անընդհատ այս թեման քննարկվել է։ Եվ եթե Հայաստան-Ադրբեջան, Հայաստան-Ռուսաստան կամ Ադրբեջան-Ռուսաստան հանդիպումներ են եղել, դրանից հետո մենք տեսել ենք Թուրքիա-Ադրբեջան, Թուրքիա-Ռուսաստան հեռախոսազրույցներ են տեղի ունեցել։ Ու նշվել է հաղորդագրություններում, որ քննարկվել է Արցախի հարցը, կամ Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունները, Հայաստան-Ադրբեջան հարաբերությունները։ Այսինքն՝ որոշակի առումով այս թեման միշտ երկու երկրների միջև 2020 թվականից հետո տեսնում ենք, որ անընդհատ քննարկվում է, և այսպիսի կոմունիկացիայի առկայության դեպքում մի քիչ դժվար եմ հավատում, որ 4 ժամանոց Էրդողան-Պուտին հանդիպման ընթացքում կարող էր այս թեման չքննարկվեր և անտեսվեր։ Առավել մտահոգիչ է այն, որ այդ թեմայով որևէ հայտարարություն որևէ ձևով, որևէ կերպ ոչ մի տեղ չի երևում»։
